Kính thưa quý thính giả, lịch sử Việt Nam ghi lại, một danh tướng giỏi thủy chiến theo phò chúa Nguyễn tử trận trong một cuộc thủy chiến dữ dội nhất thời đầu nhà Nguyễn. Qua chuyên mục Danh Nhân Nước Việt tuần này, chúng tôi xin gửi đến quý thính giả bài “Bình Giang Quận Công Võ Di Nguy” của Việt Thái qua giọng đọc của Minh Nguyệt để kết thúc chương trình phát thanh tối hôm nay.
Bình Giang Quận Công Võ Di Nguy
Việt Thái
Võ Di Nguy là người huyện Phú Vang, tỉnh Thừa Thiên – Huế, nhờ giỏi thủy chiến nên dưới thời chúa Nguyễn Phúc Thuần được cử trông coi các đội thủy quân.
Tháng 12 năm Giáp Ngọ (1774), sau khi quân Trịnh do tướng Hoàng Ngũ Phúc chỉ huy chiếm được Phú Xuân (Huế), chúa Nguyễn Phúc Thuần cùng gia tộc vượt biển, băng qua vùng kiểm soát của quân Tây Sơn di chuyển vào Gia Định. Võ Di Nguy vẫn ở lại cầm cự với quân Trịnh, rồi hiệp cùng Cai đội Tô Văn Đoài đem khoảng 200 quân rút vào miền Nam.
Năm 1777, chúa Nguyễn Phúc Thuần và Nguyễn Phúc Dương bị quân Tây Sơn bắt giết, Võ Di Nguy theo phò Nguyễn Phúc Ánh đánh nhau với quân Tây Sơn.
Năm 1778, ông cùng với Châu Văn Tiếp trông coi đoàn thủy binh ở Gia Định.
Tháng 2 năm 1783, thủ lãnh quân Tây Sơn là Nguyễn Nhạc sai Nguyễn Huệ, Nguyễn Lữ tiến quân đánh vào Gia Định. Chúa Nguyễn thua trận phải chạy xuống Ba Giồng, rồi sang Xiêm La vào đầu năm 1784.
Tháng 6 năm 1784, vua Xiêm cử 2 tướng Chiêu Tăng và Chiêu Sương, đem 2 vạn thủy quân cùng 300 chiến thuyền vượt vịnh Xiêm La, qua ngả Kiên Giang trợ giúp Nguyễn Ánh, lực lượng này bị lọt vào vòng mai phục của Nguyễn Huệ ở giữa Rạch Gầm và Xoài Mút nên đại bại, Nguyễn Ánh cùng nhiều tướng lãnh, trong đó có Võ Di Nguy lại phải chạy sang Thái Lan.
Năm 1787, Nguyễn Ánh kéo quân về nước đóng tại Long Xuyên, Võ Di Nguy ở lại Phú Quốc bảo vệ gia quyến chúa Nguyễn.
Ngày 7/9/1788, chúa Nguyễn chiếm được Gia Định, giao cho Võ Di Nguy chỉ huy Trung thủy thuyền, thăng cho ông làm Khâm Sai, chỉ huy 5 đạo hải thuyền “Minh Phương Hầu” và trông coi việc đóng thuyền.
Tháng 3 năm 1793, hộ giá chúa Nguyễn ra đánh Quy Nhơn, ông cùng Nguyễn Văn
Trương và Võ Tánh chỉ huy hải quân, đổ bộ đánh chiếm phủ Bình Khang.
Tháng 2 năm 1795, ông theo chúa Nguyễn ra cứu Võ Tánh ở thành Diên Khánh.
Tháng 3 năm 1799, ông chỉ huy thủy quân ra đánh Quy Nhơn, nhưng bất phân thắng bại.
Năm 1800, ông cùng Nguyễn Ánh ứng cứu thành Quy Nhơn, nhưng khi đến vùng Cù Mông thì nhận lệnh ở lại bảo vệ Vũng Trích.
Năm 1801, chúa Nguyễn sai Nguyễn Văn Trương và Tống Phúc Lương đem quân tấn công đồn thủy quân Tây Sơn, đồng thời ra lệnh Lê Văn Duyệt và Võ Di Nguy mang thủy quân vào đánh cửa Thị Nại. Sách Việt sử Tân biên chép:
Cuộc tấn công được cái may là gió và thủy triều bấy giờ đang thổi mạnh. Đúng 10 giờ 30 đêm 27/2/1801, Nguyễn Văn Trương bắn phát đại bác đầu tiên để ra lệnh tấn công. Hai mươi sáu chiến thuyền phóng lửa đốt sạch mọi thứ trên bãi cát. Đạo binh 1.200 quân của chúa Nguyễn, lưỡi lê tuốt trần nấp ở các hầm hố dưới cát, vừa đánh vừa bắn đại bác lên bờ. Quân Tây Sơn bị đánh bất ngờ, rối loạn hàng ngũ, thiệt hại khá nhiều. Đồn Tây Sơn ở Tam Tòa Sơn, bên phải cánh quân tấn công, chuyển hỏa lực bắn xuống các thuyền chèo tay của Nguyễn Vương, Võ Di Nguy bị trúng đạn tử trận.
Dù chỉ một mình, Lê Văn Duyệt vẫn liều mình thúc binh tiến lên đánh hỏa công, lửa theo gió tạt vào, đến 4 giờ sáng các chiến thuyền của Phú Xuân đều bị thiêu rụi. Đây là trận thủy chiến dữ dội nhất trong thời khởi nghiệp của nhà Nguyễn.
Sau trận chiến, thi thể Võ Di Nguy được chuyển về Gia Định chôn cất. Ông được sắc phong là “Tá mạng Công thần, đặc tấn Thượng trụ quốc, Thiếu bảo Quận công, thụy Trung túc”.
Năm Gia Long thứ 6 (1807), Võ Di Nguy được truy thăng lên hàng nhất phẩm. Sang
đời vua Minh Mạng (năm 1824), ông được thờ ở Thái miếu và thời gian sau, ông được truy phong thêm danh hiệu, đổi tên thụy là Tráng Túc và tước Bình giang Quận công.
Lăng Võ Di Nguy hiện tọa lạc tại số 19 đường Cô Giang, phường 2, quận Phú Nhuận, Sài Gòn. Hằng năm, lễ giỗ ông được tổ chức vào ngày 15 và 16 tháng Giêng âm lịch.
*****
Thời Trịnh – Nguyễn phân tranh, kế đó là Tây Sơn – chúa Nguyễn, hàng hàng lớp lớp võ tướng xuất hiện ở hai bên và kết cuộc là một số thành bại tướng, một số trở thành bậc khai quốc công thần.
Thế nhưng, chính phủ Trần Trọng Kim và sau này là VNCH, đều trân trọng những công trạng của họ và đặt tên họ cho các đường phố hay trường học, bất kể họ thuộc phe nào trong cuộc chiến “huynh đệ tương tàn”.
Việc đặt tên đường cho thấy rõ thêm tinh thần bao dung và tôn trọng lịch sử của triều vua Bảo Đại và chế độ VNCH, khác hẳn với sự trả thù đê tiện của đảng CSVN khi thẳng tay loại bỏ tên đường Võ Di Nguy và Gia Long để thay thế bằng những cái tên mà ít ai biết đến như Đoàn Văn Bơ hay Huỳnh Văn Bánh.
Cần gì phải xảo trá, ra rả hô hào “hòa giải hòa hợp”, chỉ cần một hành động nhỏ như đặt tên đường cũng đủ chứng minh rằng, người cộng sản không bao giờ xóa bỏ hận thù cho dù đã hơn 47 năm cai trị.
